Từ bài học “3 không” của Singapore: Hiến kế về cải cách tiền lương

Nhìn lại Việt Nam, chúng ta chưa đạt được yêu cầu nào trong cả 3 không:

1. Không cần: Chế độ lương thấp (theo một số nghiên cứu, lương của nhóm công chức hành chính chỉ chiếm 25-30% thu thập của người đi làm) không thể nào kỳ vọng công chức không cần tham nhũng;

2. Không thể: Dù có quy định về kê khai, quản lý tài sản công chức nhưng tình trạng thiếu công khai, thiếu chế tài xử lý đang làm giảm đi gần hết giá trị của các quy định này nhằm có thể đạt được yêu cầu không thể tham nhũng;

3. Không dám: Việt Nam chưa có quy định nào về tiền tiết kiệm bắt buộc và trưng thu số tiền này, nhưng với tình trạng lương của công chức Việt Nam như hiện nay, đòi hỏi hàng tháng công chức phải trích tiền ra gửi tiết kiệm rất khó thành hiện thực vì đa số công chức còn chưa đủ sống với đồng lương của mình, còn việc xử lý tham nhũng đôi khi, có nơi còn ngại va chạm, nể nang, chưa nghiêm túc.

Vậy thì Việt Nam cần học tập cái gì: Thứ nhất, trưng thu tiền tiết kiệm thì hiện chưa khả thi; Thứ hai, quản lý tài sản của công chức cần siết chặt nhưng thực sự với việc quản lý tài sản nói chung, quản lý tài sản công chức nói riêng còn rất yếu, khó có thể là cái chính; Như vậy chỉ còn cách cuối cùng là trả lương cao, đó cũng là chính sách quan trọng nhất.

Vậy là, bài học lớn nhất từ “3 không” của Singapore cho Việt Nam là trả lương cao cho cán bộ công chức.

Làm thế nào để công chức có lương cao?

Tình trạng ngân sách của Việt Nam hiện thu không đủ bù chi, tỉ lệ chi chủ yếu là dành cho chi trả lương thì tăng lương ngay để công chức có mức lương cao so với mặt bằng xã hội là việc gần như không thể thực hiện.

Có nhiều giải pháp nhằm thực hiện mục tiêu công chức sớm hưởng lương cao, nhưng theo tôi đây là 3 điều cơ bản, cốt lõi cần làm: 1. Tinh gọn bộ máy Nhà nước; 2. Kiểm tra, đánh giá đúng được kết quả làm việc của từng cán bộ, công chức; 3. Thực hiện lộ trình tăng lương nhanh, mạnh hơn nữa (cải cách tiền lương).

Về tinh gọn bộ máy Nhà nước: Chính phủ có thể xem xét thực hiện một số cách mà nhiều người đã nói đến như: 1. Thực hiện chế độ hợp đồng, bỏ biên chế suốt đời, để mỗi công chức luôn có trách nhiệm, tránh hiện tượng một số người cố tình trây ỳ vì biết khó sa thải; 2. Giảm cơ học, bằng cách gộp một số bộ, ngành ở Trung ương và sở, ngành ở địa phương (nếu không gộp bộ, ngành ở Trung ương mà chỉ gộp sở, ngành ở địa phương thì với một số tỉnh thành có số lượng dân cư lớn như TPHCM thì nên giữ nguyên, không gộp nhằm đảm bảo yêu cầu của công tác quản lý) và sáp nhập tỉnh/thành, sáp nhập quận/huyện, sáp nhập phường/xã (ví dụ: Từ 63 tỉnh, thành như hiện nay giảm còn 39 tỉnh/thành; tỉnh nào xét thấy cần phải giảm số lượng quận, huyện thì cũng sáp nhập).

Về cải cách lương, hơn mười năm gần đây, Chính phủ Việt Nam thực hiện nhiều đợt tăng lương cho đội ngũ công chức nhưng mức tăng đó chưa đủ, và thực tế là Chính phủ cũng không thể tăng lương hơn được nữa với bộ máy nhà nước cồng kềnh như hiện nay. Với nhiều đối tượng hưởng lương như vậy (khoảng 11 triệu người), Chính phủ không thể tăng lương theo kiểu dàn trải cho mọi đối tượng, cần tập trung nguồn lực ngân sách để tăng lương chỉ cho đội ngũ công chức, tách ngân sách trả lương cho công chức riêng biệt với khu vực sự nghiệp và những người đang làm trong cơ quan Đảng, hội, đoàn thể.

Từng bước, Đảng và các đoàn thể phải tự lo vấn đề lương, Chính phủ chỉ hỗ trợ một phần. Nhưng muốn có đột phá trong vấn đề lương công chức vẫn bắt buộc phải thực hiện tốt hai giải pháp ở trên: Tinh gọn bộ máy; và kiểm tra, đánh giá kết quả chính xác phục vụ cho hoạt động kỷ luật, sa thải.