Ở khu vực Đông Nam Á, dịch vụ ngân hàng di động đang có thêm một ý nghĩa hoàn toàn mới. Tuần trước, một trong những dịch vụ gọi xe hàng đầu của khu vực là Grab đã thông báo rằng người dùng ứng dụng của họ có thể bắt đầu gửi điểm thưởng (credits) cho nhau nhằm thanh toán tiền xe. Vào cuối năm, người dùng cũng có thể sử dụng các khoản điểm thưởng này tại hơn 1.000 nhà hàng và cửa hàng bán lẻ. Nếu mọi việc suôn sẻ, Grab sẽ có ngày trở thành một nền tảng thanh toán điện tử có cung cấp dịch vụ taxi, chứ không chỉ là một dịch vụ gọi xe nữa.
Có thế nói đây là một bước tiến đột phá, nhưng cũng không có gì là quá lạ lùng. Có tới 2 tỷ người trên toàn thế giới không được tiếp cận các dịch vụ tài chính truyền thống, phần lớn tập trung ở các nước đang phát triển với nền kinh tế dựa vào tiền mặt, nơi mà các ngân hàng từ lâu đã ngần ngại cung cấp các dịch vụ như cho vay, kiểm tra tài khoản và thẻ tín dụng. Khi thu nhập ở các nước này tăng lên, công nghệ đang giúp các doanh nghiệp thay đổi cách làm ăn cũ. Đặc biệt, điện thoại di động đã cho phép một hệ thống tài chính song song có cơ hội để phát triển, với một số kết quả hấp dẫn.
Xu hướng này bắt đầu ở Kenya. Năm 2007, hãng viễn thông Safaricom giới thiệu M-Pesa, một dịch vụ cho phép người dùng chuyển tiền qua tin nhắn SMS. Trong một thời gian ngắn, M-Pesa đã phát triển thành hệ thống thanh toán và ngân hàng đầy đủ tính năng chạy trên điện thoại. Năm 2016, M-Pesa đã xử lý 6 tỷ giao dịch cho 30 triệu khách hàng ở 10 quốc gia. Châu Phi hiện có nhiều tài khoản "tiền di động" hơn tài khoản ngân hàng truyền thống.
Ở Châu Á, sự chuyển đổi cũng rất ấn tượng. Các dịch vụ thương mại điện tử và mạng xã hội hàng đầu của Trung Quốc là Alibaba và WeChat đã tạo ra các nền tảng thanh toán phổ biến đến mức tiền mặt đã gần như không còn được sử dụng. Năm 2016, người dân Trung Quốc đã chi khoảng 5,5 nghìn tỷ đô la thông qua thanh toán điện tử. Ở Ấn Độ, khoảng 1/5 dân số hiện sử dụng thanh toán điện tử, chủ yếu là thông qua các công ty startup như Paytm.
Đông Nam Á là điểm nóng tiếp theo, và cũng là một trong số những nơi thú vị nhất. Với 640 triệu dân và khả năng tiếp cận Internet ngày càng gia tăng cùng với số lượng điện thoại di động, đây chắc chắn là nền tảng màu mỡ cho các startup. Trong 3 năm qua, hoạt động thanh toán điện tử ở Đông Nam Á đã được tiếp sức từ một nơi đáng ngạc nhiên: các dịch vụ gọi xe. Đó sẽ là mô hình kinh doanh bất thường ở những nơi mà thẻ tín dụng và tài khoản ngân hàng đã rất phổ biến - Uber sẽ không có động lực để thử một thứ tương tự ở Mỹ.
Nhưng ở các nước như Indonesia, nơi chỉ có 36% người có tài khoản ngân hàng, và dưới 5% có thẻ tín dụng, đây là một cách tuyệt vời để thu hút người dùng và "trói" họ vào một nền tảng thanh toán tiện lợi. Hơn 200.000 lái xe làm việc cho Go-Jek, dịch vụ chia sẻ xe hàng đầu của Indonesia, có thể sử dụng ví điện tử của họ để lưu trữ thu nhập hoặc chi tiêu cho các dịch vụ khác. Khách hàng của Go-Jek cũng có thể sử dụng ví để thanh toán mọi thứ từ mua thực phẩm cho đến dịch vụ massage hay dọn dẹp nhà cửa.
Ở Singapore, Grab cũng có nhiều ý tưởng như vậy. Grab mở rộng việc sử dụng ví điện tử cho các doanh nghiệp nhỏ như các cửa hàng cà phê, người bán hàng rong và các cửa hàng tạp hóa. Bằng cách cho phép những người bán hàng nhận tiền mà không phải đi thuê thiết bị đầu cuối và tạo cho khách hàng sự tiện lợi trong việc thanh toán với một ứng dụng họ đã quen dùng, đây có thể có một lợi thế đáng kể. Khả năng thu thập số lượng lớn dữ liệu từ người dùng - kết hợp địa điểm và thói quen đi lại với lịch sử mua hàng - có thể thay đổi cuộc chơi thương mại điện tử. Không có gì ngạc nhiên khi Grab cũng muốn lấn sân sang lĩnh vực bảo hiểm và cho vay.
Cách đây vài năm, việc các dịch vụ gọi xe muốn đối đầu với các ngân hàng còn có vẻ là điều bất khả thi. Ngày nay, đang ngày càng có nhiều người tiêu dùng hồ hởi đón nhận cơ hội này. Cạnh tranh sẽ làm giảm chi phí tham gia vào nền kinh tế kỹ thuật số, giúp mọi người dễ làm các việc như trả hóa đơn dễ dàng hơn. Điều này cũng buộc các ngân hàng quan tâm đến khách hàng có thu nhập thấp nhiều hơn, và gây áp lực lên các công ty thẻ tín dụng để giảm phí. Ở Singapore và các nơi khác, các ngân hàng đang tập hợp để thiết lập các tiêu chuẩn thanh toán điện tử của họ. Họ có thể sẽ gặp phải một cuộc chơi không dễ dàng.
