Dạy kỹ năng sống: Khi cha mẹ thì ‘cuồng’, các con đâm… cuống

Mấy năm nay, các công ty, trung tâm đào tạo hoạt động bổ sung kỹ năng sống cho trẻ em, học sinh… mọc lên như nấm sau mưa. Nói là nhiều chứ chắc chắn cũng chưa thấm vào đâu so với nhu cầu đang cực lớn của xã hội, nhất là mỗi dịp hè.

Tuy nhiên “kỹ năng sống” như thế nào, gồm những gì… thì không phải ai cũng chú ý tìm hiểu. Tôi để ý thấy có những bậc phụ huynh nào là chạy hết trung tâm này đến công ty khác cho con theo các chương trình cho đến say mê tự tìm kiếm từ nguồn… “giáo sư Gu-gờ” để áp dụng cho con. Cảm giác rằng, các cháu tương lai sẽ trở thành một thực thể rất khó tả: vừa là Mozart, vừa là Levitan, tiềm tàng năng lực của Steve Jobs kiêm MC Phan Anh nhưng lại vẫn có những tố chất của Christiano Ronaldo.

Đóng góp không nhỏ vào mong muốn mãnh liệt đó là mạng xã hội. Cứ mỗi một giải thưởng, post lên với tình cảm thiết tha “Mong đợi bấy lâu của cha mẹ, cố lên con nhé, niềm hi vọng của cả nhà” là những bình luận xuýt xoa: “Con mẹ A bố B có khác, đúng là thiên tài!” “Đẻ con thế mới sướng chị ơi…”

Có khi chính các cháu chẳng cần những cái đó, mà là bố mẹ cần những lời xưng tụng ảo – còn các nhân vật chính thì lại đang rơi vào một mớ hỗn độn, không rõ con đường của mình sau này sẽ như thế nào.

Nhiều người đặt ra được câu hỏi “tại sao trẻ con Tây học ít hơn con nhà ta, mà đến khi làm việc lại giỏi hơn?” và tìm ra vấn đề ở thiếu “kỹ năng sống.” Nhưng cụ thể “kỹ năng sống” như thế nào, thì còn phải bàn. Là cha của hai đứa con, tôi đã bỏ công tìm hiểu rất nhiều và nhận thấy một số điều.

Thứ nhất, trong “kỹ năng sống” có các kỹ năng về sinh tồn. Hiện nay các phụ huynh đã ý thức được rất rõ về sự cần thiết của đào tạo kỹ năng sinh tồn, kỹ năng sống sót, và không chỉ các con, mà ngay cả các phụ huynh cũng còn đang rất thiếu. Từ việc học bơi đến thoát hiểm khỏi các tòa nhà đang cháy… đến thế kỷ 21 chúng ta mới bắt đầu được học và hoàn toàn bỡ ngỡ. Đó là chưa kể, đất nước chúng ta nằm trong khu vực có thể bị ảnh hưởng bởi các thiên tai nặng nề như bão, lụt, động đất… Tất cả những nguy cơ đó chưa thực sự được đánh giá đúng đắn.

Qua lao động, trẻ em học được nhiều về kỹ năng sống.

Thứ hai, kỹ năng sống phải dạy cho các con có khả năng biết cách đặt vấn đề, đánh giá, xử lý và kết thúc nó. Chúng ta nhận thấy giáo dục các nước tiên tiến đề cao phát triển cá nhân, đào tạo ra những cá nhân có tư duy sáng tạo. Nhưng khi đặt chính những cá nhân đó với nhau thì họ lại cho thấy khả năng làm việc nhóm, phối hợp rất tốt. Trong khi đó chúng ta không làm được vậy vì cả hai khía cạnh trên đều yếu.

Đó là câu chuyện của việc dạy phương pháp tư duy sáng tạo và kỹ năng làm việc nhóm – khi mà nhà trường Việt Nam không làm được thì chắc chắn chúng ta phải bổ sung cho các con bằng các chương trình đào tạo kỹ năng sống. Nhưng đồng thời lại có xu hướng, hoặc bố mẹ “cuồng” mà bắt con tham gia hết cái này đến cái khác, hoặc bố mẹ không biết cách hướng dẫn con vào chỉ một vài đam mê mà con thực sự có khả năng, để sau này phát triển chúng thành sự nghiệp.

Thứ ba, đó là các kỹ năng xã hội – hay khả năng hòa nhập xã hội. Hiện nay, do ý thức được về một xã hội có quá nhiều các mối nguy, đe dọa nên các gia đình lại “co về, thủ thế”, trang bị cho con cái đủ các phương tiện để chúng tránh xa các nguy cơ.

Thực ra chúng ta quên rằng, việc “ăn ở vệ sinh” đương nhiên là cần thiết, nhưng “uống vắc-xin phòng bệnh” cũng cần thiết không kém. Trong xã hội có không biết bao nhiêu người đủ mọi sắc thái, và đều có những điều hay nên học, có những điều khiếm khuyết nên tránh. Chỉ có đưa bọn trẻ hòa nhập xã hội thì mới có thể dạy chúng tránh được những hiểm họa ngày ngày rình rập, còn “nuôi nhốt” sẽ cho ra những con người dễ bị nhiễm bệnh.

Trên thực tế, tất cả những cái gọi là giáo dục “kỹ năng sống” đó, nếu chú ý chúng ta sẽ tìm thấy chúng có mặt xung quanh chứ không phải đi đâu xa. Chẳng hạn hầu hết các kỹ năng để phục vụ cuộc sống hàng ngày của trẻ có thể đạt được thông qua lao động. Lại cũng không nhất thiết phải kiếm được một việc làm thêm trong hè. Gì chứ ở trong gia đình thôi, việc làm không có thiếu, chẳng nên đi làm thêm kiếm tiền trong khi ở nhà không rửa được cái bát, không cầm được cái chổi quét nhà.

Đồng thời nhiều khi, chúng ta nhầm lẫn một điều rất quan trọng với kỹ năng sống: “Hè này em cho cháu học bơi, vừa là học sống sót, vừa cho khỏe người…” nhưng học bơi xong thì có khi cháu bỏ luôn, chẳng thể dục thể thao gì nữa.

Hoạt động thể chất để có sức khỏe là việc cần làm thường xuyên, xuyên suốt trong cả thời kỳ con cái được cha mẹ chăm sóc. Có thể chúng chán, chưa ham… thì bố mẹ cần động viên, và chính mình cũng nên làm gương cho chúng. Cũng có thể chúng sẽ không trở thành Christiano Ronaldo, nhưng sức khỏe là thứ sẽ theo chúng suốt cả cuộc đời, và nếu không có sức khỏe thì cũng chẳng làm việc gì được, chứ đừng nói đến sáng tạo với trở thành thiên tài