Ngành giáo dục “rớt giá” – tương lai nào cho quốc gia?

Có phải từ nguyên nhân bỏ biên chế khiến ngành sư phạm “ế”?

“Vì lợi ích trăm năm thì phải trồng người”, nhưng có vẻ công cuộc “trồng người” của hệ thống giáo dục nước ta đã quá vội vã. Vội vã đào tạo cử nhân nhưng không làm được việc; vội vã đào tạo phổ cập giáo dục mà quên đi các kỹ năng và đạo đức sống; rồi quá tự hào về những thành tích học tập ở kỳ thi quốc tế, ở nước có nền giáo dục đứng thứ 20 trên toàn thế giới.

Điều đáng buồn nhất, đó chính là giáo dục đang hướng con người ta đến chủ nghĩa thực dụng nhiều hơn. Để rồi 30,5 mới đỗ đại học, để rồi 9 điểm làm giáo viên sư phạm. Nếu các ngành học khác liên quan đến đào tạo nghề nhận kết quả điểm thi như thế, thì câu chuyện đã không có nhiều chuyện để nói.

Nhưng đây lại là ngành sư phạm của nền giáo dục, nơi khởi nguồn của mọi thế hệ trẻ tương lai. Có ai năm 2020, dám gửi con mình vào lớp khi biết cô giáo đó có điểm thi đại học tổng 3 môn là 9 tại Cao đăng sư phạm Bắc Ninh? Các sinh viên Cao đẳng sư phạm Lào Cai; Cao đẳng Sư phạm Thái Bình, Cao đẳng Sư phạm Hà Nam; Cao đẳng Sư phạm Nghệ An, Bà Rịa – Vũng Tàu… sau này ra trường có dám đủ lòng “tự trọng” mang hồ sơ đi xin việc?

Những người “gõ đầu trẻ” đó không nhét kiến thức kiểu: Quang Trung và Nguyễn Huệ là 2 anh em chứ?; Ai mà biết được Văn Cao và Nam Cao có bị chính các thầy cô đó nhầm lẫn không?… Dân trí nếu chính là như thế, thì nền dân trí này bao giờ mới tiến được lên, bởi khi đi ngược lại đạo lý “gốc có vững thì cây mới bền”.

Trong khi nền cách mạng công nghiệp 4.0 đang diễn ra, thì ta vẫn loay hoay ở việc tìm giải pháp và lối đi cho nền giáo dục quốc gia. Hoặc lúc đó, giáo dục sẽ phải chịu một “nỗi nhục” lớn từ việc các gia đình tự giáo dục kiến thức cho con em mình, như câu chuyện người đàn ông đã quyết định để 2 con trai dừng học ở trường phổ thông để tự học tại nhà, vì thầy cô không thấy được “khả năng” của con.

Có lẽ, ngành sư phạm năm nay rớt giá cũng một phần từ việc bỏ biên chế ngành giáo dục, chuyển sang cơ chế thị trường. Mọi thứ đều phải theo quy luật cung cầu của thị trường, trong khi đó ở mỗi địa phương đều có cơ sở đào tạo giáo dục sư phạm. Chính vì một phần của việc “thừa thầy – thiếu thợ” mà cũng là một nguyên nhân dẫn đến tình trạng “níu” lại được cái nghề “tôn sư trọng đạo” này.

Chúng ta không phủ nhận thành tích nổi bật của học sinh Việt Nam ở các đấu trường quốc tế. Cũng không thể không tự hào khi được nằm trong top 20 của Tổ chức Hợp tác và Phát triển Kinh tế (OECD), chứng tỏ nền giáo dục Việt Nam có sự phát triển nổi bật, nhất là môn Toán và Khoa học. Nhưng đó chưa thể bao quát hết được thực tế của nền giáo dục nước ta hiện nay.

Chỉ 3 năm để trở thành một người giáo viên nhân dân, khoảng thời gian đó chưa thể nào bù đắp nổi lỗ hổng kiến thức trước khi vào giảng đường sư phạm, chứ chưa thể nói là ra trường có thể đứng lớp. Trong khi đó, chất lượng đào tạo những cử nhân tương lai này còn mập mờ, thì làm sao họ có thể hình thành được hệ tư duy phù hợp với tâm lý và tư duy con trẻ?

Năm 2018, cả nước sẽ thừa giáo viên Tiểu học là khoảng 19.200, THCS là khoảng 18.700 và THPT là khoảng 23.030. Đến năm 2020, con số này tới 41.000 giáo viên cấp Tiểu học; THCS thừa 12.200 giáo viên và 16.900 là số giáo viên THPT sau khi ra trường. Với con số trên, tỉ lệ giáo viên và học sinh bình quân của Việt Nam sẽ tương đương với các nước có nền công nghiệp phát triển.

Phát triển hay không, không thể nhìn vào đánh giá của riêng ngành giáo dục. Nhưng nếu giáo dục không đi đầu, thì không thể tạo “bàn đạp” cho các ngành khác, giáo dục phải là gốc rễ của mọi sự phát triển. Một thế hệ sư phạm tồi, đồng nghĩa với sự suy yếu của cả dân tộc.

Kết lời, xin được nhắc lại những câu nói của Thân Nhân Trung được khắc ở Bia tiến sĩ khoa thi nho học năm Nhâm Tuất (1442), hiện còn lưu giữ tại Văn Miếu Quốc Tử Giám: “Hiền tài là nguyên khí quốc gia, nguyên khí thịnh thì đất nước mạnh và càng lớn lao, nguyên khí suy thì thế nước yếu mà càng xuống thấp. Bởi vậy các bậc vua tài giỏi đời xưa, chẳng có đời nào lại không chăm lo nuôi dưỡng và đào tạo nhân tài bồi đắp thêm nguyên khí”.